Ponad połowę sukcesu w uprawach roślin stanowią nasiona. Odpowiednia ich jakość, to od jak obfitych w plony roślin pochodzą i wreszcie w jaki sposób są przechowywane, rozsiewane oraz pielęgnowane na etapie kiełkowania, to główne czynniki decydujące o obfitych plonach. Co tak naprawdę stanowi fenomen nasion w przyrodzie i z czego się składają? O tym i nie tylko dowiecie się z tego artykułu.
Budowa nasion
Nasiona zawierają trzy główne elementy. Jest to zarodek, tkanka odżywcza, czyli bielmo oraz ochronna łupina nasienna. Z zarodka powstaje cała roślina. Zarodek jest zaczątkiem wszystkich najważniejszych organów. Wykształca się z niego korzeń, łodyga a także powstają z niego liście. U roślin jednoliściennych bielmo stanowi główne źródło substancji odżywczych.
Nasiona są organami roślin nasiennych, które powstają z zapłodnionego zalążka. Składają się z zarodka otoczonego tkanką zapasową i osłoniętego łupiną nasienną. Zarodek to tak naprawdę nowy organizm roślinny. Jego wzrost umożliwia tkanka spichrzowa, z kolei łupina nasienna pełni funkcję ochronną.
Nasiona roślin nasiennych powstają z zalążka w wyniku zapłodnienia komórki jajowej przez komórkę plemnikową. W efekcie powstaje zygota, z której wykształca się zarodek. Zarodek jest jedyną strukturą zawierającą materiał genetyczny obu osobników rodzicielskich. Elementy nasienia rozwinięte są w różnym stopniu – zależnie od gatunku.
Rośliny nagonasienne i okrytonasienne
Rośliny nasienne dzielą się na dwie grupy – nagonasienne (inaczej nagozalążkowe) oraz okrytonasienne (okrytozalążkowe). W obydwu tych grupach nasienie jest formą spoczynkową rośliny, która jest przystosowana do rozsiewania i posłuży do rozmnażania rośliny.
W przypadku roślin nagonasiennych organem rozmnażania są zwykle szyszki, a nasiona będą odkryte lub osadzone w łuskach szyszek. Do ich rozsiania najczęściej przyczynia się wiatr. U roślin okrytonasiennych natomiast organem rozmnażania są kwiaty, a nasiona są zamknięte w owocach. Do ich rozsiewania poza wiatrem mogą przyczynić się też zwierzęta.
Przedstawicielami nagozalążkowych są tylko drzewa i krzewy, a wśród okrytozalążkowych poza krzewami i drzewami występują też rośliny zielne. Dział botaniki który zajmuje się nauką o nasionach i owocach to karpologia, natomiast dział nauk rolniczych, który mówi o morfologii, anatomii oraz procesach zachodzących w nasionach to nasionoznawstwo.
Z czego składają się nasiona?
Nasiona ze względu na rodzaj substancji zapasowych dzielą się na mączyste i oleiste. W tych pierwszych podstawowym materiałem zapasowym jest skrobia, z kolei w nasionach oleistych materiał stanowią tłuszcze.
W przyrodzie wyróżnia się również nasiona białkowe, czyli takie, które gromadzą w sobie zarówno znaczne ilości białek, jak i tłuszczy. Jednak większość roślin, bo ok. 90 % ma nasiona oleiste. W nasionach zgromadzone są również zapasy soli mineralnych. Fityna, która występuje w nasionach, zapewnia rozwijającemu się zarodkowi jony Mg2+, Ca2+, K+ oraz fosforany.
Rozsiewanie nasion
Rośliny w wyniku ewolucji przystosowały się do rozprzestrzenianie swoich nasion na różne sposoby. Część z nich rozsiew je własnymi siłami i są rośliny samosiewne. Z kolei obcosiewne korzystają z pomocy zewnętrznej.
Samosiewność to inaczej autochoria i jest to proces rozsiewania przez roślinę diaspor poprzez wykorzystanie jej własnych możliwości. Jednym z takich sposobów jest barochoria czyli wykorzystanie siły grawitacji.
Nasiona spadają w okolice rośliny, która je rozsiewa. Innym przykładem jest blastochoria, która polega na wzroście pędów na długość (mogą być to kłącza czy rozłogi), które pozostawiają diaspory w pewnej odległości od rośliny.
Nasiona konopi
Kolejnym sposobem na oddalenie nasion jest ballochoria. Wykorzystuje ona mechanizm eksplozyjny uruchomiony przez zwolnienie naprężeń w owocni. Najrzadszym przykładem samosiewności jest herpochoria, która polega na wykonywaniu ruchów pełzających. Niektóre nasiona są wyposażone w ości lub włoski które pod wpływem zmian wilgotności wprowadzają diasporę w ruch.
Obcosiewność nazywana jest allochorią. Polega ona na wykorzystywaniu czynników zewnętrznych do rozprzestrzeniania nasion. Jednym z jej bardzo rozpowszechnianych sposobów jest anemochoria czyli wiatrosiewność. Nasiona wykorzystujące siłę wiatru są wyposażone w aparat lotny umożliwiający im przemieszczanie się na duże odległości. Innym przykładem jest też hydrochoria czyli wodosiewność.
Sposoby przechowywania nasion
Odpowiednie przechowywanie nasion ma ogromny wpływ na ich przydatność do siewu. W firmach nasienniczych gotowe do magazynowania partie nasion są umieszczane w pojemnikach i przenoszone do specjalnych pomieszczeń, gdzie panują ściśle określone warunki wilgotnościowe oraz gazowe.
Również znacznie obniżona zawartość tlenu sprawia, że wszystkie procesy życiowe zarodka przebiegają znacznie wolniej, dzięki czemu nasiona zyskują często dwukrotnie dłuższą żywotność niż przechowywane w warunkach standardowej atmosfery.
Oprócz tego niski poziom tlenu w magazynie przyczynia się do ograniczenia występowania chorobotwórczych grzybów oraz szkodników, które po prostu nie mogą rozwijać się w takich warunkach.
Z kolei w warunkach domowych posegregowane nasiona najlepiej przechowywać w suchym i chłodnym miejscu. Oczyszczone nasiona najlepiej umieścić w papierowe torebkach lub plastykowych woreczkach strunowych.
Dodatkowym sposobem na przechowywanie nasion jest ich mrożenie. Jeśli chcesz przechowywać nasiona przez dłużysz czas, mrożenie może okazać się skutecznym sposobem na zapewnienie im świeżości.
Dobre nasiona – obfite plony
Jak już wspominaliśmy ponad połowę sukcesu w uprawach stanowią nasiona. Pozostałe czynniki przekładające się na obfite plony to pielęgnacja taka jak podlewanie, nawożenie oraz ochrona przed szkodnikami i chorobami.
Kiełkująca roślina konopi8
Kluczem do sukcesu upraw jest korzystanie z postępu genetycznego. Warto więc skorzystać z doświadczenia i podpowiedzi fachowców oferujących sprawdzone nasiona od sprawdzonych i zaufanych dystrybutorów oraz producentów. Bez zastosowania dobrego materiału siewnego nie można liczyć na osiągnięcie obfitych plonów.
